Kigali theo đuổi hoạt động mở rộng thương mại ở nước này sau khi quân đội của họ giúp dập tắt cuộc nổi dậy của người Hồi giáo
Một công ty an ninh được hậu thuẫn bởi đảng cầm quyền ở Rwanda đã được thuê để bảo vệ dự án khí đốt khổng lồ của TotalEnergies ở Mozambique khi Kigali tiếp tục mở rộng thương mại ở nước này ba năm sau khi quân đội của họ giúp dập tắt cuộc nổi dậy của người Hồi giáo.
Isco Segurança, công ty liên doanh giữa Isco Global Limited (Rwanda) và công ty địa phương của Mozambique, đang cung cấp dịch vụ bảo vệ phi vũ trang tại khu vực phát triển khí đốt tự nhiên hóa lỏng ở tỉnh Cabo Delgado, trị giá 20 tỷ USD, Total xác nhận với Financial Times khi trả lời phỏng vấn.
Sau cuộc tấn công của phiến quân Hồi giáo vào thị trấn lân cận Palma khiến nhiều người thiệt mang, trong đó có cả các nhân viên hợp đồng người nước ngoài đang làm việc tại dự án này, Total đã tuyên bố tình trạng bất khả kháng và tạm dừng dự án vào năm 2021.
Rwanda sau đó đã triển khai hơn 4,000 quân lính để bảo vệ khu vực này theo thỏa thuận giữa Tổng thống Mozambique Filipe Nyusi và người đồng cấp Rwandan Paul Kagame.
Quân đội của Rwanda đã giúp khôi phục an ninh nhưng cả hai nhà lãnh đạo đều không tiết lộ về cách thức triển khai – ước tính tiêu tốn của Rwanda hàng trăm triệu đô-la cho đến nay – đã được tài trợ như thế nào.
Kagame, thuộc Mặt trận Yêu nước Rwandan đã giúp chấm dứt nạn diệt chủng dân tộc Tutsi trong nước năm 1994 bởi những kẻ cực đoan Hutu, đã điều hành Rwanda kể từ năm 2000. Cựu chỉ huy phiến quân đã đè bẹp phe đối lập chính trị trong nước, nhưng đã nhận được lời khen ngợi từ một số nơi vì đã cải thiện kinh tế của Rwanda và xây dựng một bộ máy quan liêu hiệu quả. Ông đã tái đắc cử nhiệm kỳ thứ tư trong tuần này sau khi ba ứng cử viên đối lập nổi trội đã bị cấm tranh cử. Ông giành được 99% phiếu bầu theo kết quả sơ bộ.
Trong những năm gần đây, quốc gia vùng trung Phi nhỏ bé này đã phát triển được một vai trò to lớn trong khu vực, một phần bằng cách điều động binh lính tới các quốc gia châu Phi khác, một phần trong sứ mệnh gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc, hay thông qya các thỏa thuận song phương, như ở Mozambique và Cộng hòa Trung Phi.
Nhưng bằng chứng cho thấy các công ty của Rwanda đã theo sau quân đội để tham gia vào các quốc gia này, làm dấy lên chỉ trích rằng việc triển khai quân đội đã bị sử dụng nhằm thúc đẩy lợi ích kinh tế của Rwanda.
“Có nhiều câu hỏi vẫn chưa được giải đáp về những thỏa thuận giữa Maputo và Kigali liên quan đến việc triển khai an ninh của Rwanda ở khu vực Cabo Delgado,” Piers Pigou, người đứng đầu chương trình phía nam châu Phi tại Viện Nghiên cứu An ninh ở Johannesburg. “Sự thiếu minh bạch hoàn toàn đã liên tiếp tạo ra những tin đồn về sự nhượng bộ, hợp đồng và thế chấp có thời hạn dòng thu nhập từ khí đốt hóa lỏng (LNG), vốn đang được bảo đảm bởi các lợi ích của Rwanda.”
Isco Global là một trong nhiều các công ty của Rwanda đã thành lập chi nhánh tại Mozambique kể từ năm 2021, trong các lĩnh vực chứng khoán, xây dựng và khai khoáng.
Công ty mẹ của Isco Global là Intersec Security Company được thành lập vào năm 1995, một năm sau khi Mặt trận Yêu nước Rwandan (RPF) của Kagame chiếm được quyền lực từ chính phủ do người Hutu lãnh đạo. Intersec là công ty con của Crystal Ventures, một tập đoàn đầu tư do đảng này thành lập, chi phối nhiều lĩnh vực trong nền kinh tế của Rwanda.
Trong số những bình luận hiếm hoi về Crystal Ventures hồi năm 2017, ông Kagame cho biết công ty được thành lập bởi RPF để kích thích hoạt động kinh tế tại thời điểm mà rất ít doanh nghiệp nước ngoài đồng ý đầu tư vào đất nước này. Giám đốc điều hành hiện tại của Crystal Ventures là Jack Kayonga, cựu giám đốc của quỹ đầu tư quốc gia Rwanda.
Total từ chối bình luận về quyền sở hữu Isco Segurança nhưng cho biết công ty đã được lựa chọn sau một “quy trình đấu thầu nghiêm ngặt”, và đưa ra một “lời đề nghị cạnh tranh nhất”. Isco Global sở hữu 70% Isco Segurança, theo hồ sơ của công ty ngày 24/06/2022.
Total “hoan nghênh các hồ sơ dự thầu từ tất cả các nhà thầu có đủ khả năng cạnh tranh, bao gồm những nhà thầu có mặt tại Rwanda hoặc thuộc sở hữu của Rwanda,” thông tin cho biết. “Isco Segurança đã trải qua một quá trình thẩm định theo quy định và không có trở ngại nào khi làm việc với họ.”
Dự án LNG do Total điều hành cũng đang làm việc với một công ty có tên là Radarscape, mà theo hồ sơ doanh nghiệp ở Mozambique cho thấy nó là công ty con gián tiếp của của Macefield Venture của Crystal Ventures.
Các hợp đồng của Radarscape bao gồm một thỏa thuận năm 2024 để xây dựng nhà máy năng lượng mặt trời cho dự án LNG hợp tác với một tập đoàn của Ý, Total đã xác nhận thông tin. Radarscape đã vượt qua các cuộc kiểm tra thẩm định giống như Isco Segurança, công ty cho biết.
Isco, Crystal Ventures, Macefield Ventures và chính phủ Rwanda đã không phản hồi với những yêu cầu trả lời.
Total mong đợi sẽ được tái khởi động việc xây dựng dự án LNG tại Mozambique trong năm nay, nhưng hiện tại tình trạng bất khả kháng vẫn chưa được thay đổi.
Bởi lý do này, theo lời một cá nhân am hiểu về quy trình hợp đồng, các doanh nghiệp khác đã đưa ra giá thầu cao hơn để có thể được làm việc dự án so với các công ty của Rwanda, vốn có vẻ thoải mái hơn khi làm việc trong khu vực liên tục có sự xuất hiện của binh lính Rwanda.
99% giá trị của Radarscape thuộc sở hữu của Macefield Ventures Mozambique, một công ty con bản địa của công ty Macefield Ventures, và 1% còn lại thuộc sở hữu của cá nhân tên là Jean-Paul Rutagarama, theo hồ sơ doanh nghiệp ngày 28/04/2022.
Patrick Pouyanné, giám đốc điều hành của Total và Paul Kagme, Tổng thống của Rwanda, tại Giải đua xe F1 Monaco hồi tháng 5/2022
Một cá nhân cùng tên có hồ sơ tại LinkedIn hiện là “nhân viên truyền thông ở Crystal Ventures” và tự mô tả bản thân là “Mister fixer” (*). Rutagarama cũng sở hữu 1% công ty Macefield Ventures Mozambique, theo hồ sơ ngày 01/02/2022. Rutagarama đã không phản hồi lại yêu cầu bình luận được gửi tới thông qua LinkedIn.
Total trước đó đã tuyên bố rằng họ không có vai trò trong việc tổ chức hoặc tài trợ cho việc triển khai quân của Rwanda tại khu vực này, tuy nhiên công ty đã tăng cường mối quan hệ với Rwanda trong vòng 3 năm qua.
Rwanda không có trữ lượng dầu khí, nhưng Giám đốc điều hành Patrick Pouyanné đã gặp ông Kagame ở Kigali hồi tháng 01/2022 và ký một thỏa thuận hợp tác nhằm tìm kiếm cơ hội phát triển các dự án năng lượng tái tạo ở quốc gia này. Năm tháng sau, cả hai vị được chụp ảnh gặp gỡ nhau tại đường đua của giải F1 Grand Prix ở Monaco.
Chú thích: (*) Thuật ngữ “Mister Fixer” dùng để chỉ một người có kỹ năng chuyên nghiệp trong việc giải quyết vấn đề hoặc sắp xếp để mọi việc xảy ra, thường theo một cách kín đáo.
